Błędy w agrotechnice

Mimo, iż wiedza dotycząca agrotechniki zbóż jest szeroko upowszechniona, to błędy w tym zakresie nie należą do rzadkości. Ich wpływ na poziom plonów oraz jakość zależy od wielu czynników, a w szczególności od przebiegu pogody. W warunkach niekorzystnej aury pozornie niewielkie niedociągnięcie w agrotechnice może prowadzić nawet do dużych, negatywnych zmian w łanie, a związku z tym decydować o spadku plonu i jego jakości.

Błędy w technologii uprawy zbóż zdarzają się już w czasie przygotowywania pola do siewu. Powodem dość dużej ich powszechności jest to, że zabiegi uprawowe stały się ostatnio przedmiotem częstego eksperymentowania polegającego na różnego rodzaju uproszczeniach. Niestety, nie zawsze uproszczenia te wprowadza się w sposób właściwy, co w efekcie prowadzi do pogorszenia jakości siewu, szczególnie w zakresie głębokości umieszczenia nasion. Zbyt głęboki siew przyczynia się do opóźnienia wschodów i ograniczenia krzewienia. Podobnie wpływa na rośliny zbyt płytki siew. Przy czym w warunkach niedoboru opadów, rośliny z płytkiego siewu mogą w ogóle nie wzejść lub wzejść i zaschnąć.

Czasami błędy w przygotowaniu pola do siewu związane są nie z realizacją uproszczeń, ale z dążeniem do wykonania pełnego zakresu uprawek pożniwnych i przedsiewnych. Przykładem potwierdzającym takie twierdzenie są wyniki badań przeprowadzonych w SD Osiny w 2007 r., w których plony pszenicy ozimej w warunkach orki spłyconej do 12-15 cm były istotnie wyższe niż w przypadku wykonania orki siewnej na pełną głębokość. Warto zatem przypomnieć tutaj podstawową zasadę dotyczącą intensywności uprawy: „uprawy tak dużo jak to jest konieczne i tak mało jak to jest możliwe”.

Ważnym elementem agrotechniki związanym z uprawą roli jest posiewne wałowanie. Niestety, niektórzy producenci zapominają o tym zabiegu, co jest błędem – dużym zwłaszcza w warunkach niedoborów opadów, wiodącym do zmniejszenia równomierności wschodów i ich opóźnienia. Choć z drugiej strony trzeba zaznaczyć, że zwałowanie pola w warunkach zbyt dużej wilgotności może mieć bardzo poważne negatywne działanie.

Szczególnie silnie negatywnie na plonowanie wpływają błędy uprawowe w przypadku zbóż jarych. A do największych z nich – należy zaliczyć stosowanie głębokiej uprawy wiosną, co w warunkach powtarzających się prawie corocznie niedoborów opadów w tym okresie prowadzi do bardzo dużych strat plonu.

Intensywność głębokiej uprawy związana jest z wielkością zachwaszczenia. Stosujący uproszczenia uprawowe, szczególnie związane z całkowitą rezygnacją z orki, nie zawsze pamiętają o tym, że nie można w tym przypadku stosować standardowych metod odchwaszczania, ale niezbędna jest pewna intensyfikacja w tym zakresie.

Powszechnym błędem jest stosowanie zbyt gęstych siewów zbóż. Stwarzają one przede wszystkim niebezpieczeństwo wylegania i zwiększonej podatności na choroby. Ponadto duże zagęszczenia kłosów na jednostce powierzchni, uzyskane dzięki zwiększeniu liczby roślin, prowadzi nieuchronnie do na tyle dużych spadków plonu z kłosa, że plon z jednostki powierzchni zaczyna zmniejszać się.

W zasadzie wiedza na temat terminu siewu zbóż jest dostatecznie szeroka i ewentualne niedociągnięcia w tym względzie wynikają nie tyle z niewiedzy, ile z innych względów. Np. wymuszone są one terminem zbioru rośliny przedplonowej. Czasami zdarzają się jednak błędy związane z dążeniem do dotrzymania terminu siewu, mimo zbyt dużej wilgotności gleby. Zwłaszcza na glebach gliniastych taki błąd powodujący mazanie się gleby może prowadzić do bardzo dużych zaburzeń stosunków wodno-powietrznych w glebie, a w efekcie negatywnie wpłynąć na tempo wschodów.

Częstotliwość wymiany materiału siewnego jest w naszym kraju bardzo mała. Nie można nie nazwać tego poważnym błędem. Dotyczy on większości gospodarstw. Gospodarstwa rzadko wymieniające nasiona w niewielkim stopniu korzystają z postępu hodowlanego i z góry skazują się na gorsze efekty produkcyjne. Z drugiej strony, popełniają też błędy gospodarstwa wymieniające nasiona, przy czym błędy te polegają na wyborze odmian nieodpowiednich dla danych warunków. Dochodzi do nich wówczas, gdy producent podejmuje decyzję o wyborze odmiany na podstawie przypadkowych informacji. Niestety ciągle niedostatecznie rozpowszechniona jest wiedza na temat systemu badań prowadzonych w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego. Jest to w zasadzie jedyne źródło informacji dające podstawę do prawidłowego wyboru odmiany najbardziej nadającej się do uprawy w danym rejonie. Problem ten jest dość poważny, bo nie do rzadkości należą sytuacje, że producenci uprawiają niesprawdzone odmiany zagraniczne.

W zakresie jesiennej agrotechniki zbóż ważne miejsce zajmuje stosowanie herbicydów. Chwasty są wtedy jeszcze słabo rozwinięte i stosunkowo łatwo je zwalczyć. Dlatego na ogół przeniesienie tego zabiegu na wiosnę jest błędem, który skutkuje koniecznością poniesienia dodatkowych nakładów, zwłaszcza na zwalczenie chwastów uciążliwych, takich jak przytulia; w warunkach długiej jesieni i lekkiej zimy chwast ten może mieć na wiosnę kilka okółków, co wymusza zastosowanie dla jego zwalczenia wyższych dawek herbicydów, a więc ponoszenia zwiększonych nakładów.

W agrotechnice jesiennej zbóż ozimych nie można zapominać o zabiegu zwalczania mszyc, które zwłaszcza w przypadku, gdy jesień jest długa i ciepła mogą wystąpić masowo. Nie zwalczenie ich w tym czasie może być błędem, którego nie można w żaden sposóbZboża wysokiej jakości wydanie 4 – czerwiec 2009 r. AGRO56 SERWIS AGROTECHNIKA naprawić wiosną. Bowiem jeśli są one wektorem wirusa żółtej karłowatości to żaden zabieg agrotechniczny nie jest w stanie pomóc już roślinom.

Największy negatywny wpływ na plonowanie zbóż mają błędy poczynione w nawożeniu, bo jest to czynnik najbardziej plonotwórczy. Niestety, producenci często zapominają, że podstawą dobrej efektywności nawożenia jest uregulowanie odczynu gleby i uważają wapnowanie za koszt zbyt duży, by go wprowadzać do technologii. Należy wspomnieć, że pozytywny wpływ wapnowania utrzymuje się przez kilka kolejnych lat. Jak duży może być negatywny wpływ nieuregulowania odczynu na plony jęczmienia jarego prezentują badania Noworolnika (rys. 2).

Poważnym błędem w nawożeniu zbóż jest stosowanie niezbilansowanych dawek nawozów. Krańcowym tego przykładem jest jednostronne nawożenie azotem. Trzeba tu przypomnieć, że w nawożeniu ma zastosowanie prawo minimum, które mówi, że czynnikiem ograniczającym efektywność nawożenia jest czynnik, który jest w minimum. Tak więc jeśli np. ograniczymy lub zupełnie zrezygnujemy ze stosowania fosforu czy potasu na polu, na którym zasobność w te składniki jest bardzo niska, to niewątpliwie ograniczy to efektywność wykorzystania pozostałych składników, w tym szczególnie azotu. A trzeba tutaj zauważyć, że większość naszych gleb charakteryzuje się niską bądź bardzo niską zasobnością w fosfor i potas. Błąd niedostatecznego zaopatrzenia roślin w te makroelementy potęguje się w warunkach stresu suszy, a szczególne znaczenie w ograniczaniu tego stresu ma właśnie odgrywający dużą rolę w gospodarce wodnej potas.

Forma nawozu azotowego ma niezbyt duże znaczenie w kształtowaniu plonu i jego jakości i dlatego wybierając nawóz azotowy można się kierować przede wszystkim jego ceną, choć czasami wybór formy może mieć dość duże znaczenie. Szczególnie jeśli chodzi o pierwszą wczesnowiosenną dawkę, zalecaną do stosowania pod zboża ozime w czasie ruszania wegetacji. Zastosowanie wówczas mocznika jest błędem, ponieważ azot z tego nawozu uwalnia się w warunkach panujących wówczas temperatur bardzo wolno, a potrzeby żywieniowe krzewiących się wówczas ozimin są duże.

Zwykle zbiór przeprowadza się w czasie, gdy ziarno osiągnie wilgotność umożliwiającą bezpieczne jego przechowywanie, bez konieczności dosuszania. Zdarzają się jednak lata przekropne, kiedy oczekiwanie na odpowiednią wilgotność ziarna przeciąga się w czasie. W takich sytuacjach zbytnie przedłużanie terminu zbioru jest błędem wiodącym nieuchronnie do zasadniczego obniżenia jakości ziarna, a szczególnie do zmniejszenia liczby opadania. Uzasadnione jest wtedy przyśpieszenie zbioru i poniesienie kosztów dosuszenia ziarna w suszarni. Jest to jedyna wówczas metoda na uchronienie ziarna przed utratą walorów jakościowych.