Nasiona łubinu wąskolistnego formy słodkiej są wartościowym materiałem paszowym do żywienia wszystkich gatunków zwierząt gospodarskich. Jego wartość i przydatność żywieniowa zależy od:

• odmiany,
• warunków glebowych i siedliskowych uprawy, 
• roku uprawy.

O walorach paszowych nasion łubinu wąskolistnego decydują następujące czynniki:

• wyższa od zbóż zawartość białka i aminokwasów egzogennych,
• wysoka strawność składników pokarmowych, w tym białka , aminokwasów i energii,
• niski poziom substancji niepożądanych o szkodliwym działaniu na zwierzęta.

Normy dla pasz w Unii Europejskiej dopuszczają do obrotu nasiona łubinu wąskolistnego, pod warunkiem, że wilgotność nie jest większa niż 14% oraz zawartości zanieczyszczeń szkodliwych na poziomie: sporyszu 0,1%, życicy 0,1%, czosnku 0,1%, kąkolu 0,2% i przytuli 0,5%.

Norma Branżowa BN-75/9164-12 przewidziana dla śrut z nasion bobiku i łubinu (słodkiego), w którym zawartość nasion gorzkich nie przekracza 7%, przewiduje następujące wymagania:

• zapach swoisty dla ziarna zdrowego,
• wilgotność najwyżej 15%,
• zawartość białka surowego 30 i 25%, odpowiednio dla klasy I i II,
• stopień rozdrobnienia – przesiew przez sito o boku oczka kwadratowego 4 mm 100%,
• zawartość substancji mineralnych nierozpuszczalnych w 10% HCl, najwyżej 0,3%,
• zawartość zanieczyszczeń organicznych (słoma 1,0%, nasiona chwastów 0,5%, w tym chwastów szkodliwych dla zdrowia 0,3%),
• zawartość zanieczyszczeń ferromagnetycznych o cząstkach mniejszych niż 1 mm, najwyżej 10 mg.kg śruty),
• zawartość ziaren całych najwyżej 2%,
• obecność szkodników zbożowo-mącznych i ich pozostałości, niedopuszczalna.

Powyższa norma podaje, iż cechami dyskwalifikującymi jest zapach stęchły wskazujący na procesy gnilne, co może powodować pojawienie się szkodliwych dla zwierząt toksyn pleśniowych i szkodników zbożowo-mącznych, a także zanieczyszczenia szkłem, częściami metali o wielkości powyżej 1 mm oraz innymi ciałami obcymi.

Wartość pokarmowa nasion łubinu wąskolistnego w żywieniu drobiu i świń

Nasiona łubinu wąskolistnego zawierają ok. 356 g białka ogólnego (globuliny) i ok. 164 g włókna surowego. Ponadto zawierają ok. 370 do 390 g/kg węglowodanów, głównie skrobi, w niewielkiej ilości cukry proste oraz węglowodany strukturalne (celuloza, pentozany) tworzące włókno surowe, a także tłuszcz surowy. Zawartość tłuszczu surowego jest umiarkowana i wynosi ok, 50-60 g/kg. Tłuszcz zawarty jest głównie w kiełkach nasion i w przeważającej części składa się z nienasyconych kwasów tłuszczowych. Wartość energetyczna nasion łubinu wąskolistnego w żywieniu drobiu wynosi ok. 8,1 MJ, a w żywieniu świń 13,6 MJ energii przemiennej (ME) w 1 kg s.m. nasion.

Składniki pokarmowe łubinu wąskolistnego charakteryzują się stosunkowo wysoką strawnością. Strawność białka, tłuszczu, włókna i związków bezazotowych wyciągowych, w tym skrobi u świń, wynosi odpowiednio 87, 52, 66 i 87%.

Nasiona łubinu wąskolistnego, ze względu na wysoką zawartość aminokwasów egzogennych, są dobrym materiałem do wzbogacenia dawek pokarmowych dla świń w białko i aminokwasy oraz do produkcji mieszanek paszowych dla zwierząt monogastrycznych, szczególnie zwierząt rzeźnych, kurcząt brojlerów i tuczników.

Zawartość aminokwasów niezbędnych w nasionach łubinu wąskolistnego dla zawartości białka

Nasiona zawierają znaczną ilość aminokwasu egzogennego lizyny, przy umiarkowanej zawartości metioniny z cystyną, dlatego szczególnie wartościowe są w żywieniu świń.

Nasiona łubinu wąskolistnego w porównaniu do zbóż zawierają zbliżoną ilość do składników mineralnych, w tym wapnia i fosforu, miedzi, żelaza, manganu i kobaltu, bezwzględna ich zawartość zależy od warunków glebowych uprawy, dlatego zawartość składników mineralnych w nasionach łubinu wąskolistnego może być silnie zróżnicowana w zależności od odmiany i miejsca uprawy. W żywieniu zwierząt należy uwzględnić fakt, że wykorzystanie składników mineralnych z pasz objętościowych, nasion i zbóż jest stosunkowo niskie, co zmusza do podawania zwierzętom premiksów mineralnych.

Zawartość składników mineralnych w nasionach łubinu wąskolistnego

Zawartość witamin w nasionach łubinu wąskolistnego jest słabo rozpoznana zarówno w zakresie ilości, jak i przyswajalności.

Substancje niepożądane

Nasiona łubinu wąskolistnego zawierają substancje chemiczne, niepożądane w paszach, o działaniu przeciwodżywczym, w tym głównie alkaloidy. Ich zawartość w nasionach waha się od 100 do 500 mg/kg suchej masy, w zależności od odmiany i miejsca uprawy. Alkaloidy powodują gorzki smak paszy i obniżają jej spożycie. Młode zwierzęta, szczególnie prosięta i kurczęta, są bardziej wrażliwe na ich obecność w paszy niż zwierzęta dorosłe. Zawartość substancji niepożądanych w nasionach roślin strączkowych jest cechą gatunkową i odmianową, a wpływają na nie również warunki środowiskowe. W celu zwiększenia wartości pokarmowej nasion łubinu wąskolistnego, obniżenia aktywności lub wyeliminowania substancji niepożądanych, opracowano szereg metod uszlachetniania nasion. Dzieli się je na metody obróbki mechanicznej (łuszczenie), termicznej (ogrzewanie), hydrotermicznej (ogrzewanie z parowaniem) i mechaniczno-termicznej (mikronizacja, ekstruzja, płatkowanie). Stosowanie tych zabiegów podraża koszt paszy, ale w dużym stopniu uwalnia je od substancji przeciodżywczych.

Graniczne udziały nasion łubinu wąskolistnego w mieszankach paszowych

Substancje niepożądane (przeciwodżywcze) zawarte w nasionach łubinu wąskolistnego są czynnikiem ograniczającym zastosowanie ich w żywieniu zwierząt. Są to głównie alkaloidy. Uwzględniając ich ujemny wpływ na zwierzęta opracowano wskaźniki maksymalnej zawartości nasion w paszach pełnoporcjowych dla zwierząt. W produkcji mieszanek paszowych wprowadzono kryterium tzw. granicznych (maksymalnych) udziałów nasion łubinu wąskolistnego w mieszankach. Na zawartość alkaloidów najbardziej wrażliwe są zwierzęta młode i rozpłodowe. W mieszankach na pierwszy okres odchowu kurcząt brojlerów (starter) nie przewiduje się stosowania nasion łubinu wąskolistnego. Natomiast w mieszankach dla drobiu na drugi okres chowu brojlerów (grower) i końcowy okres chowu (finiszer) dopuszczalne udziały całych nasion łubinu wąskolistnego wynoszą 3-6% (30-60 g/kg), a nasion łuszczonych 8% (80 g/kg).

Nasiona dobrze wykorzystują ptaki wodne, a tym gęsi i kaczki, a także karpie. Ich graniczny udział w żywieniu kaczek brojlerów i młodych gęsi wynosi 8% (80 g/kg), a w żywieniu ptaków nieśnych 4-6% (40-60 g/kg).

Na substancje niepożądane w paszach (alkaloidy) bardzo czułe są prosięta, stąd w mieszankach pełnodawkowych typu starter i w koncentratach białkowych dla prosiąt nie powinno się stosować nasion roślin łubinu wąskolistnego. W mieszankach pełnoporcjowych dla prosiąt warchlaków, o masie ciała około 20-30 kg można stosować łubin wąskolistny łuszczony, ale w ilości nie przekraczającej 3-4% (30-40 g/kg). Graniczne udziały łubinu wąskolistnego w mieszankach na drugi okres chowu (grower) dla świń tuczników powyżej 60 kg masy ciała wynoszą 6-8% (60-80 g/kg), zależą od zawartości alkaloidów w nasionach. Nasiona o zawartości alkaloidów 100-200 mg/kg suchej masy uważa się za bezpieczne, natomiast nasiona o zawartości powyżej 300 mg/kg i więcej alkaloidów w 1 kg posiadają ograniczoną przydatność do skarmiania.

Należy zachować ostrożność w ich stosowaniu dla zwierząt reprodukcyjnych i rozpłodowych, w tym kur niosek, loch i knurów. Graniczne udziały nasion łubinu wąskolistnego w mieszankach paszowych dla tych grup zwierząt wynoszą 3-4% (30-40 g/kg).

Nasiona łubinu wąskolistnego można stosować również w mieszankach paszowych uzupełniających dla młodych przeżuwaczy (jagniąt, cieląt) w okresie rozwoju żwacza. Skarmianie mieszanki treściwej zawierającej do 15-20% (150-200 g/kg) nasion łubinu wąskolistnego, daje zadowalające wyniki żywieniowe, bez skutków ubocznych. Można stosować go w większych ilościach w żywieniu dorosłych przeżuwaczy. Budowa przewodu pokarmowego, szczególnie obecność żwacza, powoduje, że substancje przeciwodżywcze ulegają w nim rozkładowi (hydrolizie). Podawanie krowom i buhajkom opasowym łubinu wąskolistnego w mieszance z jęczmieniem 0,5:1, w żywieniu krów w okresie laktacji i w opasaniu młodego bydła rzeźnego, daje bardzo dobre efekty, bez ujemnych skutków. Śrutowane nasiona łubinu wąskolistnego można z powodzeniem stosować w mieszaninie ze śrutami zbożowymi w systemie żywienia PMR lub TMR, po wymieszance z kiszonkami i innymi paszami objętościowymi w wozie paszowym

Na podstawie „Uprawa łubinu wąskolistnego i wykorzystywanie nasion w żywieniu zwierząt”;
prof. dr hab. Janusz Podleśny, prof. dr hab. Franciszek Brzóska, Wydawnictwo IUNG-PIB, Puławy 2010